
KOG podcast #3 Bouwvrouwen
Bouwvrouwen: Opdrachtgevers van Amsterdamse architectuur voor 1800
Ter gelegenheid van het 750-jarig bestaan van Amsterdam maakt het KOG een serie podcasts met aandacht voor haar Amsterdamse schatten. Presentator Koen Kleijn gaat in gesprek met de leden van het KOG die met hart en ziel over de rijke collectie van het KOG vertellen.
In deze derde aflevering gaat Koen in gesprek met Pieter Vlaardingerbroek over opdrachtgevers van Amsterdamse architectuur voor 1800. Recentelijk is er veel aandacht voor de opdrachtgevers van alle moderniseringen die in de achttiende eeuw plaats hebben. Normaliter wordt de man verantwoordelijk gehouden voor het bouwen, terwijl vrouwen de huizen verder zouden inrichten. Uit een tekening uit de collectie van het KOG blijkt echter dat dat niet altijd het geval is geweest. Op deze tekening van Jan van Logteren staat de gang afgebeeld van Herengracht 475, misschien wel het mooiste grachtenhuis van Amsterdam.
De aflevering is opgenomen in december 2024.


Koen Kleijn
Koen is hoofredacteur van Ons Amsterdam en commissielid van de KOG deelcollectie Schutterij en Burgerbewapening.
Pieter Vlaardingerbroek
Dr. Pieter Vlaardingerbroek is architectuurhistoricus en monumentenadviseur. Als zelfstandig architectuurhistoricus schrijft hij waardestellingen en voert architectuurhistorisch onderzoek uit die kunnen leiden tot publicaties of entoonstellingen.
Pieter is gastonderzoeker aan de Universiteit Utrecht. Sinds enkele jaren is hij voorzitter van de commissie Architectuur- en ontwerptekeningen van het KOG.
Architectuur- en ontwerptekeningen
In het KOG bevindt zich een grote collectie architectuur- en ontwerptekeningen uit de achttiende eeuw. Vele daarvan betreffen ontwerpen voor stucwerk, het middel bij uitstek om het interieur te moderniseren zonder de oude constructie aan te hoeven passen. Deze tekeningen zijn in het verleden de basis geweest voor veel onderzoek naar Amsterdamse grachtenpanden.
De tekeningen blijken bij elk onderzoek en bij elke nieuwe onderzoeksvraag weer van waarde. Recentelijk is er veel aandacht voor de opdrachtgevers van alle moderniseringen die in de achttiende eeuw plaats hebben. Normaliter wordt de man verantwoordelijk gehouden voor het bouwen, terwijl vrouwen de huizen verder zouden inrichten. Uit een tekening uit de collectie van het KOG blijkt echter dat dat niet altijd het geval is geweest. Op deze tekening van Jan van Logteren staat de gang afgebeeld van Herengracht 475, misschien wel het mooiste grachtenhuis van Amsterdam.
Over het opdrachtgeverschap vindt al een tijdje een discussie plaats. De Leidse professor Lunsingh Scheurleer had er in 1967 geen enkele moeite mee om een vrouw als opdrachtgever te beschouwen: de weduwe Petronella de Neufville. Isabella van Eeghen en Pieter Fischer achtten dat echter onmogelijk en al snel werd haar tweede man en neef Mattheus de Neufville als verantwoordelijke gezien. De tekening in het KOG geeft echter het doorslaggevende antwoord vanwege het opschrift ‘Weedu Jufrouw van Lennep of de Neuville’ (Quarles van Ufford, Q 100 of inv.nr. KOG-AT-1-132).
Zie ook Pieter Fischer, Ignatius en Jan van Logteren: beeldhouwers en stuckunstenaars in het Amsterdam van de 18de eeuw, Alphen aan den Rijn, Canaletto/Repro-Holland 2005.