Collectie Munten en Penningen
Commissie munten en penningen
J. (Jan) Pelsdonk (voorzitter)
M.L.F. (Marcel) van der Beek
F.H.B. (Frans) Cladder
G. (Gijs) van der Ham
J. (Jeroen) de Wilde
De verzameling munten en penningen van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap is grotendeels in de 19e eeuw tot stand gekomen dankzij schenkingen door leden en door legaten. Sommige op deze wijze verkregen collecties zijn bijzonder door het geheel, andere juist door zeer zeldzame exemplaren. In de negentiende eeuw gold de munt- en penningcollectie van het KOG hierom als een belangrijke verzameling van landelijk belang. Sindsdien is de collectie slechts in beperkte mate gegroeid. Het KOG staat uiteraard open voor nieuwe schenkingen of legaten die de verzameling kunnen versterken.
Een belangrijk 19e-eeuws legaat was dat van W. Canneman (1816-1881). Als Inspecteur der Cultures op Java wist hij een grote en zeer bijzondere verzameling munten bijeen te brengen die betrekking hebben op het koloniale verleden van Nederland in Indonesië. Het gaat hierbij zowel om inheemse munten als om munten die zijn uitgegeven door de VOC en door het 19de-eeuwse koloniale bestuur van Nederlands-Indië. Bijzonder zijn onder meer enkele munten van de Verenigde Amsterdamse Compagnie – een van de voorgangers van de VOC – uit 1601 en een gouden Japanse koban met klop uit Batavia uit 1690. Deze verzameling wordt gezien als de belangrijkste op dit gebied in Nederland.
Voorts omvat de collectie Nederlandse munten sedert de late Middeleeuwen een veelheid aan buitenlandse munten. Hoewel nergens compleetheid is nagestreefd bevatten deze collecties vele onverwachte bijzonderheden, zoals een gouden Hollandse gulden van graaf Willem V uit 1378-1388 en een 50-stuiver stuk van Lodewijk Napoleon, koning van Holland uit 1807.
Tot de heel bijzondere buitenlandse munten horen een Amerikaanse half dime en een 1 dollarmunt, beide uit het eerste jaar van uitgifte (1792 en 1794), en een vroege Australische 5 shillingmunt uit New South Wales uit 1813.
Anders dan in veel andere verzamelingen, zijn antieke munten nauwelijks vertegenwoordigd.
De verzameling penningen bestaat vooral uit Nederlandse gedenkpenningen vanaf de zeventiende eeuw, maar bevat bijvoorbeeld ook fraaie gildepenningen, schutterspenningen en rekenpenningen. Veel penningen komen, mede als gevolg van de herkomst van de verzamelaars, uit Amsterdam. Vooral de collectie familiepenningen is bijzonder, met de gegraveerde penning van het huwelijk van Carel Quina en Johanna Mersier uit 1619 als hoogtepunt. Een opmerkelijke gildepenning is de gouden penning op het afleggen van twaalf gildeproeven bij het kuipersgilde van Dordrecht uit 1722.
Zoals in het verleden ook al het geval is, bestaat er op dit gebied een nauwe relatie tussen de collecties van het KOG en van het Rijksmuseum. De munten en penningen van het KOG bevinden zich hierom in het depot van het Rijksmuseum. Binnen afzienbare tijd zal de hele collectie officieel in langdurig bruikleen aan het Rijksmuseum worden gegeven, waardoor de inmiddels gedigitaliseerde collectie ook via de website van het museum (Rijksstudio) toegankelijk zal worden.
Sinds de heropening van het museum in 2013 is bovendien een aantal bijzondere munten uit de collectie van het KOG opgenomen in de vaste opstelling; op het balkon van de bibliotheek, zaal 2.16, zijn zij samen met penningen uit de Rijksmuseumcollectie te zien. Deze presentatie wordt geregeld aangepast. In de studiezaal van het museum of in de nabije toekomst in het CC NL (Collectie Centrum Nederland) in Amersfoort kunnen de munten en penningen op afspraak worden bestudeerd.
