Collectie Zegels en Charters

Na enkele schenkingen, onder meer van het zegel van roomskoning Willem II, graaf van Holland, werd de verzameling in 1878 vergroot met een donatie door de letterkundige W.J. Hofdijk van 24 bezegelde oorkonden uit de jaren 1586 tot 1714. In 1899 schonken de zonen van één van de oprichters van het KOG, de oudheidkundige jhr J.P. Six, diens verzameling zegels, zegelstempels en oorkonden aan het Genootschap.

Voor een groot deel was deze verzameling afkomstig uit de vermaarde collectie van Cornelis van Alkemade (1654-1737) en diens schoonzoon mr. Pieter van der Schelling (1691-1751). Dit restant van de collectie Van Alkemade-Van der Schelling werd in 1848 geveild in het Huis met de Hoofden in Amsterdam waarbij het waarschijnlijk namens jhr Six door C.F. Roos werd aangekocht. Ook de in 1718 door Van Alkemade samengestelde Catalogus librorum, manuscriptorum et operum ineditorum, etcetera werd toen door jhr Six verworven. In 1952 werd dit handschrift door een nazaat, jhr G.C. Six van Wimmenum, aan het KOG geschonken.

Oorkonde waarin Jan, abt van Egmond, Symon pastoor van Wormer en Gheret Vogel, pastoor van Sassenheim uitspraak doen in een geschil tussen Reynaer Janssoen en Reynaer Doevensoen over de verlening van een kapelanie in de kerk te Akersloot, 23 juni 1379. Bezegeld door beide partijen waarbij het zegel van Reynaer Doevensoen ontbreekt. Naast deze schenkingen van Hofdijk en Six werden in de laatste decennia van de negentiende eeuw oorkonden, zegels en zegelstempels verworven van leden van verschillende families zoals Werdmüller von Elgg, Ploos van Amstel, Van Lawick van Pabst van Nyevelt, en van  J.C. Alders, H.C. Douwes Dekker en anderen.

Nog in 1902 schonk mr. F.A.J.F. ridder van Rappard enkele kistjes met gipsafgietsels van zegels uit de nalatenschap van zijn vader. Een dertig jaar later werd door dr. H.P. Heineken een verzameling lakafdrukken van zegels uit de verzameling van zijn vader, KOG- erelid G.A. Heineken, aan het KOG geschonken.

​Aan het eind van de negentiende eeuw verminderde de belangstelling
voor het verzamelen van oorkonden en zegels. Reeds in de nieuwe statuten van 1887 was de vermelding ervan als verplicht verzamelobject geschrapt. Deze nieuwe houding had mede te maken met de ontwikkeling van het openbaar archiefwezen waar het verzamelen en beheren van oorkonden en zegels een wezenlijk onderdeel vormen.

Thans voert het KOG bij de verwerving van zegels en charters geen actief aanschafbeleid en is de aandacht gericht op het ontsluiten van de
bestaande verzameling. Daartoe werd in 1934 de Commissie voor de fragistiek ingesteld, thans Commissie Zegels en Charters. Reeds in 1901 was een lijst van zegels uit de verzameling Six gepubliceerd door J. Kalf. In de KOG-jaarverslagen van 1951-1952 en 1952-1953 werd door commissielid mevrouw mr. Elisabeth C.M. Prins een inventaris in regestvorm gepubliceerd van de oorkonden verzameling.

Na een verblijf in het depot van het Rijksarchief te Utrecht (1991-2005) is de oorkonden- en zegelverzameling teruggekeerd bij het Genootschap en ondergebracht in het KOG-depot in het Rijksmuseum te Amsterdam. Het KOG -bestuur stelde in 2005 een nieuwe commissie in tot beheer van de verzameling onder de nieuwe naam ‘Commissie Zegels en Charters’. Deze commissie stelt zich tot doel allereerst de verzameling oorkonden via de website van het KOG te ontsluiten en gemakkelijk toegankelijk te maken. De oorkonden verzameling vormt een organisch geheel en bevat zeer uiteenlopende stukken, zowel chronologisch als geografisch. De oudste oorkonde dateert uit 1259, de jongste uit 1815. In geografisch opzicht zijn de onderwerpen verspreid over geheel Nederland. 

Op de website van het KOG zal te zijner tijd van elke oorkonde een korte samenvatting van de in de oorkonde beschreven rechtshandeling worden gegeven. Aan deze samenvatting worden toegevoegd een beschrijving van het uiterlijk van de oorkonde, alle in de tekst vermelde persoonsnamen en geografische namen, en de belangrijkste trefwoorden uit de beschreven rechtshandeling.

Literatuur

– ‘De zegel- en oorkondenverzameling van het KOG’, in: Voor Nederland bewaard. De verzamelingen van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap
in het Rijksmuseum, F.H.A. Rikhof, Baarn 1995, p. 365-378.
– Lijst der zegels uit de nalatenschap van Jhr. Dr. J.P. Six, aan het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap geschonken door Prof. Jhr. Dr. J. Six en Jhr. W. Six, in: Jaarverslag in de Drie-en-veertigste Algemeene Vergadering
op Maandag 6 mei 1901.
– J. Kalf. ‘De oorkondenverzameling van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap’, in: Jaarverslagen in de vier en negenste en de vijf en negenste jaarvergadering op maandag 9 juni 1952 en 1 juni 1953 , Amsterdam 1954.
E.C.M. Prins.