Collectie Atlas Amsterdam
In 1877 nam het KOG het initiatief voor het verzamelen van een historisch-topografische atlas van Amsterdam. Na de Atlas van het Amsterdamse Stadsarchief is de verzameling van het KOG de grootste in zijn soort in Nederland: hij telt 23.722 objecten, die topografisch/geografisch en thematisch geordend zijn. Daarnaast bezit het KOG nog twee kleinere atlassen van Amsterdamse topografie: de Atlas J. van Eck (gelegateerd in 1946; bestaande uit 1650 tekeningen en een collectie fotonegatieven) en de Atlas J.M. Coffeng (gelegateerd in 1966; 94 tekeningen, w.o. stadsplattegronden).
Samenstelling commissie:
C.E. (Leonoor) van Oosterzee (voorzitter)
P. (Pim) de Bruijn Kops
C.P. (Chris) van Eeghen
A.W. (Bert) Gerlagh
D. (David) Mulder
M. (Machteld) van Voskuilen
In het spraakgebruik wordt een atlas meestal geassocieerd met een gebonden boek. Echter, sinds de zeventiende eeuw verwijst het begrip atlas ook vaak naar een losbladige verzameling tekeningen en prenten van niet alleen kaartbladen maar tevens stadsprofielen, belangrijke gebouwen, straten, pleinen, historische gebeurtenissen, portretten en variabele rubrieken binnen het lemma ‘zeden en gewoonte’.
Het KOG nam het initiatief voor het verzamelen van een historisch-topografische atlas van Amsterdam in 1877. Na de Atlas van het Amsterdamse Stadsarchief is de verzameling van het KOG de grootste in zijn soort in Nederland: hij telt 23.722 objecten. De Atlas is topografisch/geografisch en thematisch geordend. Behalve deze oorspronkelijke atlas zijn er nog twee kleinere atlassen van Amsterdamse topografie die separaat bewaard worden: de Atlas J. van Eck (gelegateerd in 1946; 1650 tekeningen en een collectie fotonegatieven) en de Atlas J.M. Coffeng (gelegateerd in 1966; 94 tekeningen, w.o. stadsplattegronden).
De Atlas van Amsterdam omvat een grote verscheidenheid aan tekeningen en prenten, waaronder ook spotprenten, portretten, bouwtekeningen, nieuwjaarswensen, lijsten van predikanten en regenten etc. en veel efemeer drukwerk. Het oorspronkelijke corpus is als volgt opgebouwd: stadsplattegronden (chronologisch gerangschikt), stadsprofielen (geografisch gerangschikt), stadsgezichten (alfabetisch op straatnaam gerangschikt). Voorts een uitgebreid rubriekensysteem zoals: armenwezen en liefdadige instellingen, kerkwezen, krijgswezen, waterwerken, interieurs etc. Portretten van Amsterdammers zijn in een twaalftal portefeuilles ondergebracht. De categorie ‘zeden en gewoonten’ – voorzover betrekking hebbend op Amsterdam – is binnen de Atlas alfabetisch op trefwoord gerangschikt (binnenhuizen, herbergen, schouwburgen, spelen etc.).
Het zwaartepunt van de collectie tekeningen en prenten ligt in de 18de en 19de eeuw. Bij het verzamelen voor de Atlas van Amsterdam is men uitgegaan van het verwerven van afbeeldingen. Kunstzinnige kwaliteit of zekerheid over een toeschrijving stonden niet voorop. De ontwikkeling van Amsterdam in de 20ste eeuw, met name het internationaal vermaarde ‘Plan Zuid’, is niet in de Atlas opgenomen.
De verzameling wordt bewaard in het depot van hetKOG in het Rijksmuseum.
Zie KOG Online.
Reproducties van de tekeningen en kopieën van de foto’s uit de Atlas Van Eck zijn ook te raadplegen en te bestellen bij het Stadsarchief, Amsterdam.
Link naar de collectie van het KOG in de beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam