Aankoop waaier bij Maître éventailliste Sylvain Le Guen in Parijs door de Commissie Waaiers

De waaiercollectie van het KOG

Het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap bezit twee waaiercollecties. In 1996 werd de collectie van Isa van Eeghen (1913-1996) van meer dan 1000 exemplaren nagelaten aan het KOG. De gemeente Velsen schonk in 2010 de waaiercollectie van Felix Tal (1892-1983) van 150 waaiers aan het KOG.

Beide collecties hebben veel overeenkomsten: zij zijn bijeengebracht door gepassioneerde verzamelaars en bevatten voornamelijk Europese waaiers uit dezelfde tijdvakken (18^de – 19^de en 20^ste eeuw). De afbeeldingen op de waaiers zijn divers, zoals bijbelse, mythologische en aziatische voorstellingen of pastorale en liefdesscènes.

Naast deze afgeronde collecties krijgt het KOG regelmatig schenkingen van particulieren aangeboden. Wanneer deze een belangrijke aanvulling zijn op – en passen – in de collectie worden deze schenkingen in dank aanvaard.Hiermee bezit het KOG de meest omvangrijke en interessante collectie waaiers in Nederland.

Een wens wordt vervuld

Met veel enthousiasme houdt de waaiercommissie zich bezig met het beheer en behoud van de collecties, zoals een verantwoorde berging en het inventariseren en beschrijven van de waaiers.

De commissie blijft echter ook altijd nieuwsgierig naar het aanbod op veilingen en nieuwe ontwikkelingen op het gebied van waaiers. Zij kwam op het spoor van de Fransman Sylvain Le Guen, een waaiermaker die bijzondere, eigentijdse waaiers maakt. Op facebook en op internet is het werk van Le Guen te zien (zie hier). De commissie is erg onder de indruk van zijn waaiers. Om te laten zien dat de waaier nog steeds actueel is en dat er spectaculaire ontwikkelingen op het gebied van de vormgeving zijn wilde zij graag een moderne waaier toe voegen aan de historische collectie.

De waaiercommissie trok de stoute schoenen aan en deed een verzoek aan het KOG-bestuur om een waaier van Le Guen te mogen aankopen. Tot ieders vreugde werd deze vraag gehonoreerd en de commissie mocht naar Parijs!

Sylvain Le Guen (1977), Maître éventailliste

Als 8-jarig jongetje was Sylvain al onder de indruk van een waaier die hij bij een buurvrouw op de schoorsteenmantel zag. Hij mocht de waaier vasthouden en was gefascineerd door de vorm en het mechaniek van het openen en sluiten. Zijn eerste waaier kocht hij op een markt en verborg deze, uit angst dat zijn familie hem uit zou lachen. Met eenvoudige houtjes van een sinaasappelkist en papier voor de kerststal maakte hij zelf zijn allereerste waaier. Een passie was geboren…

Na de middelbare school gaat Sylvain naar Parijs om te studeren. Het wordt Engels en Italiaans en hij werkt en woont enige tijd in Londen. In Parijs komt Sylvain in contact met Serge Davoudian, een restaurator en antiquair die in waaiers handelt. Sylvain wil graag in de leer bij Davoudian als restaurator en waaiermaker, maar deze adviseert hem om eerst te gaan studeren.

De fascinatie voor waaiers blijft. Als autodidact gaat hij zelf experimenteren met materialen en vormen en bestudeert oude boeken met ontwerpen en afbeeldingen van antieke waaiers. Zo maakt hij zich de werkwijze van een waaiermaker eigen. Wanneer hij de waaiers aan Davoudian toont is deze verrast en geeft hem het advies als professional te beginnen. Op 25-jarige leeftijd begint Le Guen zijn eigen atelier, waar hij waaiers restaureert en nieuwe ontwerpen maakt.

Le Guen is een van de vijf waaiermakers die dit oude ambacht nog beheerst en uitvoert. Zijn waaiers kenmerken zich door perfectionisme, vakmanschap en een grote diversiteit aan vormen en materialen. Le Guen exposeerde in het Fan Museum in Londen en in diverse musea in Frankrijk, China en Japan, hij maakte waaiers voor films en werd door het Ministerie van Cultuur in Parijs benoemd tot Maître d’Art (2015). Hij is gefascineerd door Japan, de bijzondere ontwerpen en het vakmanschap, leert de Japanse taal en verblijft vaak in Japan. Hier bekwaamt hij zich vooral in de origami-techniek.

Naar Parijs

Op 21 januari 2020 is het zo ver, de waaiercommissie, Jannie Polak, Nettie Cassee en Loutje den Tex vertrekt naar Parijs. De ontmoeting met Sylvain Le Guen was een interessante en vooral, genoeglijke ontmoeting. Wij troffen elkaar in een brasserie, dichtbij het Louvre.

Le Guen is een aimabel man, met veel mooie verhalen over zijn jeugd, zijn ontwikkeling als waaiermaker en zijn manier van werken en natuurlijk zijn grote passie, de waaiers. Na de lunch mogen wij dan eindelijk een deel van zijn waaiers zien. In het souterrain van de brasserie staat een grote koffer, vol met waaierdoosjes, ca. 30 stuks. Eén voor één worden de doosjes geopend en komt er een waaier te voorschijn, de een nog mooier en verrassender dan de ander. De ah’s en oh’s zijn niet van de lucht. Le Guen opent de waaiers en vertelt, elke waaier heeft zo zijn eigen verhaal: opdrachten voor een modeshow, voor films, voor een tijdschrift, een bruid, tentoonstellingen.

Het zijn bijzondere exemplaren, de meeste met waaierbladen van zijde of papier, prachtige monturen van ivoor, parelmoer of hout. De waaierbladen zijn versierd met allerlei details van garens, pailletten, glitters, swarowski steentjes en andere materialen. Alles perfect uitgevoerd, zeer minitieus en met veel oog voor detail. De commissie is overweldigd, wat een schoonheid…, maar welke waaier moet het nu worden? De verleiding is groot een zijden waaier te kopen. Na onderling overleg zien wij hier toch vanaf, omdat zijde zeer kwetsbaar is en om speciale bewaaromstandigheden vraagt in het depot. En eigenlijk hadden wij al eerder besloten een pop-up – of origami-waaier aan te schaffen.

De keuze

Wij kiezen voor de witte origami vouwwaaier, ‘Fragments d’Origamis’ een unica, met een blad van papier, geprint als de huid van een hagedis. De papieren onderdelen zijn samengesteld uit vierkanten, van klein naar groot, geplaatst en gemonteerd op de wijze van een cabrioletwaaier. Het montuur is van Amerikaans, grijs notenhout, roodgekleurd. Ter plekke wordt de waaier gesigneerd: Sylvain Le Guen, 2019

De bijbehorende waaierdoos is beplakt met rood papier en aan de binnenzijde bekleed met zwart velours.

Naar onze mening is Le Guen er in geslaagd het fenomeen waaier een ander aanzien te geven door het gebruik van innovatieve technieken en materialen, waardoor de waaier een nieuwe, eigentijdse verschijningsvorm krijgt. Onze wens is vervuld, de missie geslaagd, terug naar Amsterdam.

Drs. Jannie Polak, voorzitter KOG-commissie Waaiers.

Jannie Polak toont in het bijzijn van het bestuur van het KOG de waaier.